Er werken op dit moment 9000 mensen bij Tata in IJmuiden. Recent kondigde het bedrijf aan dat 1800 van deze banen op korte termijn verdwijnen. De Groen Staal plannen van het bedrijf zullen hoogstwaarschijnlijk nog meer banen gaan kosten omdat de productie van groen staal minder arbeidsintensief is. Hoeveel precies is lastig in te schatten, maar bij de vergroeningsplannen bij Tata Steel in Wales waren het er 2500.

We zullen dus hoe dan ook een nieuwe toekomst moeten vinden voor een groot deel van de werknemers en misschien wel voor iedereen. Daarom werkt Wijkerduin samen met oud-medewerkers van Tata en grote organisaties die ervaring hebben met het plaatsen van technische werknemers. Er is een plan en er staat een team klaar om de werknemers van de Hoogovens zo effectief mogelijk van dienst te zijn bij het vinden van een goede, nieuwe baan. Daarnaast wil Wijkerduin een sociaal plan activeren dat past bij elke normale reorganisatie.

Bij een faillissement houden werknemers mogelijk niks over aan hun lange loopbaan in IJmuiden. Wij willen dit ondervangen en zorgen voor een lange termijn perspectief voor iedere huidige werknemer.

De zorg om geopolitieke afhankelijkheid leeft logischerwijs enorm op dit moment. Maar we zullen naar andere oplossingen moeten kijken om onze afhankelijkheid te verminderen. Een paar feiten:

1. Tata exporteert meer dan 80% van zijn staal en als gevolg ís Nederland al afhankelijk van de import van staal.

2. Tata produceert in IJmuiden geen staal voor defensie. Tot eind vorig jaar was dat zelfs een principekwestie voor de fabriek. In het fictieve scenario dat de fabriek wél staal voor defensie zou maken, zou dat staal onbetaalbaar zijn.

3. Ook als we wél staal van Tata binnen onze eigen grenzen houden, blijven we afhankelijk en zijn we niet ‘geopolitiek autonoom’. Nederland is namelijk een groot importeur van ijzererts en kolen en energiebronnen als gas en waterstof, de belangrijkste grondstoffen voor staal. Anders gezegd; we blijven geopolitiek afhankelijk van te importeren grondstoffen.

4. Het behoud van Tata vergroot de tekorten aan bovenstaande grondstoffen en energiebronnen significant, wat de prijzen van energie kan opdrijven en de afhankelijkheid van landen en regio’s als Amerika, het Midden-Oosten of zelfs Rusland vergroot.

De oplossing ligt in een geopolitiek autonoom Europa, en we moeten dus op een Europees niveau hier naar kijken.

Op dit moment produceren we Europees te veel staal - er is dus sprake van overcapaciteit. Bovendien zijn er meerdere plekken binnen de EU (bijvoorbeeld Zweden, Spanje) waar groene staalproductie aanzienlijk goedkoper is dan in Nederland of Duitsland. Dat heeft met energie te maken; in Spanje schijnt de zon nu eenmaal meer en Zweden profiteert van haar wind en waterkracht.

Daarnaast ligt er een enorme kans om Europees in te zetten op een circulaire metaalketen; de grootste reductie van afhankelijkheid creëren we zo.

Coördinatie van de hele waardeketen op Europees niveau is de enige manier om echt onafhankelijk te worden en om daarnaast miljarden aan maatschappelijke kosten te besparen.

Juist omdat het terrein zo vervuild is, moeten we daar nu iets mee doen. Het is aan de omwonenden niet uit te leggen dat die vervuiling nog tientallen jaren blijft liggen, met alle risico’s van dien. Ook in het scenario dat Tata Steel blijft, verdienen mensen, kinderen, milieu en klimaat dat het terrein wordt schoongemaakt. We zien nu met PFAS wat de ergste consequenties zijn van het handhaven van de status quo; de gifstof verspreidt zich in drinkwater, zwemwater en kippeneieren. Niets doen is sowieso geen optie.

De eerste stap in Plan Wijkerduin is dus de hoognodige bodemsanering. Ofwel, opruimen. Een aantal Nederlandse bedrijven zijn internationaal gerenommeerde experts in bodemonderzoek en -reiniging. Het schoonmaken zal veel geld kosten, maar door schone grond op te leveren waarop gebouwd kan worden, levert het ook veel op. Zo kunnen de  maatschappelijke kosten van sanering gereduceerd worden.

De mensen - het vinden van nieuwe werkplekken voor Tata’s werknemers is niet alleen een noodzakelijke oplossing voor de mensen, het is een enorme kans voor Nederland. Nederland heeft gigantische tekorten aan technisch personeel van alle opleidingsniveaus en achtergronden. Door deze werknemers aan de slag te krijgen kunnen meerdere sectoren in Nederland van het slot. De mensen van de Hoogovens kunnen onze toekomst bouwen.

De stroom - Nederland heeft een groot tekort aan elektriciteit waardoor het vastloopt in de verduurzaming van huishoudens, bedrijven en industrie. Tata Steel is in het nieuwe scenario een van de grootste - mogelijk zelfs de allergrootste - verbruikers van gas, stroom en waterstof.

Wijkerduin wil al dat gas, de stroom en de waterstof beschikbaar maken voor andere sectoren (er staan landelijk 20.000 bedrijven, organisaties en huishoudens  in de wacht voor een netaansluiting) en voor Nederlandse huishoudens die goedkopere energieprijzen kunnen krijgen. De ruimte die Tata - bij sluiting - op het net creëert geeft duizenden bedrijven een kans op groene stroom.

De uitstoot - Tata is de grootste CO2-uitstoter van Nederland en tevens de grootste stikstof-uitstoter.Door voor een alternatieve toekomst te kiezen, komen de Nederlandse klimaatdoelen voor 2030 in zicht en ontstaat er - door het wegvallen van al die stikstofuitstoot - ruimte voor boeren, bouw en andere bedrijven. Op de lange termijn willen we bedrijven verduurzamen en niet laten vertrekken. Maar wat betreft uitstoot is het in Nederland vijf voor twaalf. Door te kiezen vóór verandering ontstaat er - ook op korte termijn - ruimte, lucht en dus de mogelijkheid voor tal van andere, prangende opgaven;

Wijkerduin bestaat uit een team dat al ruim een jaar werkt aan dit alternatieve scenario voor Tata Steel IJmuiden. Bij een mogelijk faillissement, moet er een alternatief klaarliggen. Dat is onze overtuiging.

In samenwerking met een groep experts heeft Wijkerduin meer dan 50 (institutionele) organisaties geconsulteerd voor het maken van een plan voor nieuwe banen, grondsanering, gebiedsontwikkeling, en industriële ontwikkeling. Van pensioenfondsen en wooncorporaties, architecten en kunstenaars, ontwikkelaars en aannemers, tot ondernemers en economen. Een deel van die partijen staat klaar om samen met Wijkerduin dit plan tot uitvoering te brengen.

Wijkerduin wil haar plan realiseren in de vorm van een publiek-private samenwerking. Een grote rol voor de Nederlandse overheid is vanzelfsprekend passend bij een dossier met zoveel maatschappelijke belangen. Niet alleen hoopt Wijkerduin de (lokale) overheid te betrekken bij de planvorming en het vormgeven van de visie, Wijkerduin hoopt ook dat de overheid financieel meedoet in het project zodat óók de samenleving zelf mee kan doen in dit project. Wijkerduin wil als bedrijf graag een rol spelen in deze samenwerking, maar als de overheid zelf de regie wil nemen dan is Wijkerduin’s plan daarvoor beschikbaar.

Dromen over de toekomst is mooi, maar nóg mooier is het om die toekomst samen te bouwen. Voor de IJmond én voor Nederland.